Kutadgu Bilig ve Çocuk Yetiştirmenin Altın Kuralları

Anne baba için en büyük miras çocuklarıdır. Hal böyle olunca mutlu olmak için çocuk yetiştirme büyük önem kazanmaktadır. Yusuf Has Hacip ve Kutadgu Bilig'de çocuk yetiştirme konusunda, özellikle baba olanlara bolca nasihat verilir. Çocuk yetiştirmenin kuralları ve çocuk yetiştirmenin usulleri açıklanır.

Öncelikle baba çocuğunu sıkı bir terbiye altında yetiştirmelidir. Çocuk yetiştirmenin kuralları nda öncelikli verilmesi gereken terbiye sayesinde anne ve baba mutlu olacaklardır. Çünkü çocuk yetiştirmede eğer gereken terbiye çocuğa verilmezse çocuk heder olur. Bir noktadan sonra çocuktan ümit kesilir.

Çocuk asla naz içinde yetiştirilmemelidir. Çocuğunu şımartan, her isteğini yerine getiren ebeveynler ağlar, keder içinde kıvranırlar.

Görüldüğü üzere baba çocuğunu küçüklüğünde başı boş bırakırsa, kabahat çocuğunun değil babanın olmaktadır. Çocukların tavrı, hareketi kötü ise, o kötülüğü baba yapmıştır. Çocuğu iyi ve başarılı olmaktan alıkoyan, ona terbiye vermeyen ve onu şımarık yetiştiren baba, çocuğuna en büyük kötülüğü yapmıştır.

İşte baba olan çocuğunu sıkı terbiye etmelidir ki arkadan gelenler babaya gülmesinler. 

Çocuklara küçük yaşlarından itibaren fazilet ve bilgi öğretmeli ki, onlar iyi ve güzel yetişsinler.

Kutadgu Bilig Sözleri;

''Ey baba olan, çocuğunu sıkı terbiye et; arkadan gelenler sana gülmesinler.''

(KB, 1218-1228b)   

EVLENECEK ERKEKLERE ÖĞÜTLER

EVLENMEYİ DÜŞÜNEN ERKEKLER OKUSUN

Eğer evlenmeyi düşünüyorsanız bir de Kutadgu Bilig sözlerine kulak verin. Öncelikle evlenmek isteyen erkek çok dikkatli olmalı ve iyi bir kız aramalıdır. Kızın soyu sopu ve ailesi iyi olmalıdır. Kendisinin haya ve takva sahibi ve temiz olmasına dikkat edilmelidir. El değmemiş ve senden başka erkek yüzü görmemiş bir aile kızı bulunmalıdır. Çünkü ancak böylesi seni gerçekten sevebilir ve senden başkasını tanımaz. Yakışık olmayan münasebetsiz hareketlerde de bulunmaz.

Erkeğin kendinden aşağı derecede biriyle evlenmesi de çok önemlidir. Çünkü kendinden yüksek ailelere damat olunduğunda onların esiri olmaktan kurtulamazsın. Eğer kendinden aşağı derece biriyle evlenirsen, ömrünü huzur içinde geçirirsin.

Kadında yüz güzelliği değil, güzel huy aranmalıdır. Huyu iyi olan kadın erkeğini mutlu eder.

Evlenmek isteyen erkekler genelde şu dört kadın tipiyle evlenir;

Biri zengin kadın ile evlenmek ister; biri güzel olmasını ister. Bir başkası soyu sopu asil olsun ister. Başka biri de çok takva sahibi olmasını arzular ve onu bulunca kendini kaptırır. Sana doğru seçimi söyleyeyim;

Eğer zengin bir kadın ile evlenirsen onun esiri olursun. Zengin kadın malına güvenerek dilini uzatır; birçok şey ister ve seni zor duruma sokar. Eğer çok güzel bir kadınla evlenirsen aleme maskara olursun; nitekim kadının güzelini herkes arzular fakat onu ancak Tanrının fazlı koruyabilir. Eğer asil bir ailesi olan kadınla evlenirsen, bu aile içinde küçük mevkie düşersin; soyu sopu büyük olan kimseler yüksekten konuşurlar ve böylece kadının esiri olursun.

Eğer iyi ve takva sahibi bir kadın bulursan, bu fırsatı kaçırma, derhal evlen. Çünkü bu kadınla evlendiğinde yukarıda sayılan dört özelliği de kazanmış olursun. Arzu zenginlikse, o kadın tasarruf ederek seni zenginleştirir ve yüzünü güldürür. Ahlakı dürüst olan kimse zaten güzel görünür. Nitekim kadının güzelliği onun tavır ve hareketlerinde saklıdır. Ayrıca kadın takva sahibi ve temizse zaten asil demektir. Böylece diğer üç özellik bu takva ve temiz kadında birleşir. Böyle bir kadın bulursan çabuk davran, fırsatı kaçırma.

(KB, 4475-4503)

KUTADGU BİLİG ÖZELLİKLERİ

Kutadgu Bilig, İslami dönem Türk Edebiyatının ilk eseri sayılmaktadır. Kutadgu Bilig kitabı, 11. yüzyılın başlarında doğmuş olan Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır. Bu kitap, Balasagun'da yazılmaya başlanıp, 1069 yılında tamamlanarak Karahanlı hakanlarından Tabgaç Buğra Han'a sunulmuştur.

Kutadgu Bilig kitabı içinde temel olarak kamil insan kavramı yatmaktadır. Kutadgu Bilig özellikleri olarak; insanı geliştiren ve güçlendiren faziletler dikkat çekicidir. Kutadgu Bilig sözleri içerisinde bilgi edinmek, okumak, güzel yazmak, çeşitli bilimlere merak duymak, kadınlar, devlet yönetimi, kut, adalet, liyakat gibi konular yer almaktadır. Bu nedenden ötürü Kutadgu Bilig,hem devlet yönetimi ile alakalı olduğu için bir siyasetname hem de insanlara doğru yolu gösterdiği için bir psikolojik - ahlak kitabı olarak değerlendirilebilmektedir. Yusuf Has Hacip de ''Yine bil ki, bu kitap herkese yarar; fakat memleket ve şehirleri idare için, hükümdarlara çok daha faydalı olur'' (KB,34) diyerek bu noktaya dikkat çekmektedir.

Ayrıca yazar; her okuyanın bu kitabı anlayamayacağı belirtir. Kutadgu Bilig kitabını tam manasıyla anlayabilmek için çaba göstermek gerekir (KB,16). Kutadgu Bilig sözleri, insanlara yardımcı olur ve onlara yol gösterir; her iki dünyadaki işlerini düzenler (KB, 17). Bu noktada Yusuf Has Hacip ilgi çekici bir noktaya değinmektedir: Bu kitabı herkese vermemek gerekir, dostun bile olsa bu kitabı vermek için bir düşünmek gerekir (KB, 21) diyerek kitabın içinde saklı olan hazinenin kötü niyetli kişilerce kullanılmasından duyduğu çekinceyi dile getirmiştir.

Kutadgu Bilig kitabı 4 temel üzerine kuruludur; adalet, devlet, akıl ve kanaat (KB, 64-66). Bunların her birine ayrı adlar vererek eserinde konuşturur ve böylece hem devlet yönetimi hem de eserin tümüne serpilmiş insan hayatı hakkındaki öğütlerini bizlerle paylaşır.

Kabaca Kutadgu Bilig Özelliklerini toplarsak;

- Hakaniye lehçesiyle yazılmış didaktik bir eser

- Mutluluk veren bilgi - Devlet yönetimi - Kut'a ulaşma Yolları gibi manaları vardır.

- Edebiyatımızda aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk eser

- Alegorik bir münazara

Görüldüğü üzere Kutagu Bilig özellikleri araştırılmaya değerdir. Hem yönetim için hem de kişisel gelişim için bu kitap birebirdir. Salt edebiyat kitabı olarak değerlendirilmesi, ne yazık ki bu zaman kadar yönetim, ahlak ve psikoloji konularında bu kitaptan faydalanmayı kısıtlamış; fakat günümüzde büyük bir hızla bu ve benzeri alanlarda Kutadgu Bilig'den yararlanılmakta ve hazine gün yüzüne çıkarılmaktadır.

Örnek vermek gerekirse Kutadgu Bilig'de Çocuk Eğitimi: http://turkishstudies.net/Makaleler/1852404480_53_emiro%C4%9Fluselim_t.pdf

KUTADGU BİLİG

Büyük bir eser yazdım, adını Kutagu Bilig koydum. Okuyana kutlu olsun ve ona yol göstersin. Bilinsin ki bu eser büyük bir bilgi denizidir. Aklı başında olan bu kitabın değerini anlar fakat cahile ne etmeli? Hem akılsız hem bilgisiz insanın hayvandan bir farkı yoktur. Ben sözümü söyledim ve Kutadgu Bilig'i yazdım. Bu kitap öyle büyüktür ki okuyan bu kitabın her iki dünyayı da elinde tuttuğunu görecektir. Okuyanın da iki dünyası kutlu olacaktır. Nitekim insan her iki dünyayı da kutla elinde tutarsa mesud olur, bu sözüm doğrudur.

Ey yolunda sevinçle ilerleyen genç, sözümü boş sayma. Gönülden, içinden gelerek dinle ve uy. Doğruluk yolundan şaşmamaya özen göster ki gençliğin ziyan olmasın. Ondan yeteri kadar yararlanmayı bil, gençliğini değerlendir. Çünkü gençliğini ne kadar sıkı tutarsan tut, o bir gün mutlaka kaçacaktır. Gençlik gücünü boşa harcama. İbadetten geri durma. Bu sözlerimi iyi dinle yoksa gençlik gittiğinde pişman olursun ama ne fayda?